Pierwsza kopia witryny Narodowej Galerii Sztuki Zachęta, dostępna w Wayback Machine, pochodzi z lutego 2002 roku i zawiera puste miejsce po animacji flashowej. Nie da się z tej kopii odczytać niczego, na dodatek została ona zrobiona na długo po premierze strony - strona Zachęty powstała nie później niż w 1996 roku, a jej opracowanie wzięli na siebie pracownicy i pracowniczki Działu Wydawnictw.

Czy brak kopii sprzed 2002 oznacza, że pierwsza wersja tej strony została utracona? Niekoniecznie. Pewnym rozwiązaniem jest zwrócenie się bezpośrednio do instytucji. Uruchomić to może jednak dość skomplikowany i długotrwały proces motywowania, tłumaczenia i wyrażania najrozmaitszych zgód, a poszukiwania mogą ostatecznie nie dać żadnego efektu.

Szukając historycznych witryn skorzystać można z płyt CD, dołączanych w latach 90. i 00. do czasopism komputerowych. W okresie, który interesuje mnie najbardziej (lata 1996-2001) dominuje - nie tylko w Polsce - wdzwaniany dostęp do Internetu (dial-up). Połączenia modemowe są powolne i kosztowne. Chociaż prasa tego czasu mówi o “surfowaniu” po Internecie, faktycznie są to głównie punktowe odwiedziny wybranych stron. Nawet pocztę pisze się offline, a połączenie wykorzystuje wyłącznie do jej wysłania i pobrania maili, które w międzyczasie trafiły na skrzynkę. W takich warunkach dostęp offline do całych witryn jest sporą oszczędnością czasu i pieniędzy.

W tym samym czasie magazyny komputerowe takie jak Chip, Magazyn Internet, WWW czy Magazyn Enter sprzedawane są z płytami CD, na których umieszcza się nie tylko testowe i pełne wydania programów komputerowych, ale też spisy treści czy archiwa wydań papierowych, prace demoscenowe czy właśnie wybrane witryny Webu.

Z Internet Archive ściągnąłem obraz płyty CD z Magazynu WWW z marca 1999 roku. W katalogu głównym płyty znajduje się plik exe do odpalenia prezentacji zawartości, nie chciało mi się jednak go uruchamiać (mam Ubuntu), dlatego postawiłem serwer lokalny i wyświetliłem w przeglądarce adres pliku /index.htm - nawigacja po zawartości płyty możliwa jest za pomocą zwykłych stron html.

Na jednej z podstron z części OFF-LINE znaleźć można informację o zasadach zgłaszania własnych witryn:

Na każdym CD umieszczamy wiele stron off-line i hobbystycznych na różne tematy. Wśród nich są strony wyróżniające się grafiką, porywające pod względem treści, fachowe i całkiem na luzie - jednym słowem, każda z nich ma w sobie coś, co czyni ją wyjątkową. Chciałbym podkreślić, że nie szukamy stron perfekcyjnych pod każdym względem. Chodzi o to, żeby strona miała w sobie to coś.

Jedną z witryn umieszczonych na płycie jest witryna Zachęty. Niestety trudno ją dokładnie datować - płyta jest z września 1999 roku, więc strona nie może być późniejsza, w samej treści nie da się jednak znaleźć żadnych wskazówek, podobnie w kodzie źródłowym. Na pewno nie można sugerować się spisem wystaw - nie wiadomo, czy dodawane były na bieżąco, czy w momencie publikacji strony umieszczono tam informacje o historycznych wystawach. Datowanie starych stron bywa zdecydowanie łatwiejsze w Wayback Machine i innych archiwach Webu, chociaż nawet tam natknąć się można na duże nieścisłości czasowe.

W porównaniu z Wayback Machine, dużą przewagą kopii rozpowszechnianych na płytach CD dodawanych do magazynów komputerowych jest przede wszystkim kompletność witryny. Redaktorzy Magazynu WWW wymagają na przykład, żeby każda witryna umieszczana na płycie miała sprawdzone wszystkie linki wewnętrzne, a nawet sugerują, żeby przygotować odpowiednią, offline’ową wersję specjalnie na tę okazję. Co znowu otwiera problem różnic między tym, co mamy na płycie, z tym, co było dostępne online - z punktu widzenia historyka to dość istotna sprawa.

Płytę z 1999 roku warto sprawdzić nie tylko dla archiwalnej witryny Zachęty (gdzie znaleźć można fotografie dokumentujące wystawy z lat 90.) - znalazła się tam także kopia witryny poświęconej Andrzejowi Sapkowskiemu:

Magazyn WWW (marzec 1999), dostępny w zbiorach Wayback Machine